5ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης
Το παρελθόν, παρόν και μέλλον του θρυλικού σχολείου της πόλης
- Αντώνης Ρεπανάς
- Αντώνης Ρεπανάς, Αλέξανδρος Αβραμίδης (κεντρική φωτό)
- 12/2/2025
Μπαίνοντας στην οδό Γεωργίου Παπανδρέου, πρώην Ανθέων, στα αριστερά του δρόμου, στη γωνία με Κριεζώτου, βλέπεις ένα σύγχρονο κτίριο, το οποίο φιλοξενεί το 5ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης. Στο βάθος της αυλής του σχολείου, όμως, στέκεται ακόμα ξεχαρβαλωμένο ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της πόλης: Ένα διατηρητέο κτίριο, το οποίο στέγαζε το θρυλικό 5ο Γυμνάσιο Αρρένων.
Κάποιοι το συμπεριλαμβάνουν στο βιογραφικό τους. Ορισμένοι περνούν κάθε μέρα και «κατασκοπεύουν» την πρόοδο των εργασιών αναστήλωσης. Κάποιοι άλλοι περνούν τακτικά απ’ έξω και κοιτάζουν με νοσταλγία το ρημαγμένο κτίριο. Πολλοί συμμετέχουν στον Σύλλογο Αποφοίτων του σχολείου, τον οποίο θα ζήλευαν ακόμα και τα πιο ελίτ ιδιωτικά κολλέγια της Θεσσαλονίκης. Όλοι τους δηλώνουν με υπερηφάνεια ότι είναι απόφοιτοι του 5ου.
Αυτό είναι το «οικοσύστημα» ενός από τα πιο ιστορικά σχολεία της πόλης, από το οποίο αποφοίτησαν σημαντικές προσωπικότητες της Ελλάδας: πολιτικοί (Ακριτίδης, Κούβελας, Μάρδας, Κουράκης, Ιωαννίδης, Κοσκινάς, Λιάννης, Γκιουλέκας, Φάμελλος, Αμυράς, Μαγκριώτης, Βούγιας, Σχοινάς), καλλιτέχνες (Χατζηνάσιος, Χάρρυ Κλυνν, Σαββόπουλος, Άλκης Στέας, Ακκοκαλίδης, Μπίνης, Σιαμαντά, Φάμελλος, Ραβνιωτόπουλος), λογοτέχνες (Μπακόλας, Σκαμπαρδώνης, Κοροβίνης, Οφλίδης), αθλητές (Ιωαννίδης, Μπουγατσιώτης), ακαδημαϊκοί (Γιώργος Βέλτσος, Πέτρος Δήτσας, Χρύσανθος Ζαμπούλης, Γιώργος Καρφής, Ιωάννης Κλωνιζάκης, Στέφανος Μπαλλής Θεοχάρης Παζαράς, Γιώργος Πενέλης, Λεωνίδας Λεοντίδης).
Απόφοιτος του 5ου Γυμνασίου ήταν και ο Δρ. Δημοσθένης Καζάνας, αστροφυσικός της NASA/Goddard, αντεπιστέλλων μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και πατέρας της θεωρίας του πληθωριστικού σύμπαντος, η οποία εξηγεί τη διαστολή της ύλης μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, όπως και ο Στέλιος Παπαδόπουλος, o επονομαζόμενος και «Πατριάρχης της βιοτεχνολογίας».
Μπορεί μέχρι τώρα να μην έχει γίνει κάποια έρευνα που να εξηγεί πώς γίνεται να αποφοίτησαν τόσο πολλές μεγάλες προσωπικότητες από ένα δημόσιο σχολείο της Θεσσαλονίκης, όμως ο Γιάννης Χατζόπουλος, πρόεδρος του Συλλόγου Αποφοίτων από το 2008, έχει καταλήξει στο εξής συμπέρασμα:
«Οι παράγοντες που δημιούργησαν αυτή την παράδοση είναι τρεις: η έμπνευση των καθηγητών, και κυρίως του ανθρώπου από τον οποίο ξεκίνησαν όλα, του Στέφανου Κότσιρα, η δομή των μεσοαστικών οικογενειών της περιοχής, που ήθελαν τα παιδιά τους να σπουδάσουν, όμως δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να τα στείλουν σε ιδιωτικά σχολεία, και ο διαχωρισμός των γυμνασιακών σπουδών σε “πρακτικά” και “κλασικά” τμήματα, που συνέπεσε με αυτή την περίοδο».
To 5ο Γυμνάσιο ιδρύθηκε το 1936, όμως η παράδοση που το καθιέρωσε ως ένα από τα κορυφαία σχολεία της πόλης ξεκινά το 1946 με τον διορισμό του Στέφανου Κότσιρα στη θέση του διευθυντή.
«Στη διάρκεια του πολέμου το σχολείο είχε προβλήματα, αφού οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το κτίριο όπου στεγάζονταν τότε, στην Ανάληψη. Ο Κότσιρας είχε διασυνδέσεις στο υπουργείο Παιδείας κι έτσι κατάφερνε να ζητάει συγκεκριμένους καθηγητές για το σχολείο και να τους παίρνει» εξηγεί ο κ. Χατζόπουλος.
Ο Κότσιρας αποκαλούσε το 5ο «η σχολή μου», είχε οργανώσει συσσίτιο για τους μαθητές, λόγω της μεγάλης φτώχειας της εποχής, και είχε εισαγάγει πρωτοποριακές παιδαγωγικές πρακτικές.
«Για να καταλάβετε, έπαιρνε καθηγητές σχεδίου και τους έβαζε να διδάσκουν τους μαθητές που θα έδιναν εξετάσεις για τις πολυτεχνικές σχολές – και τους πλήρωνε ο ίδιος» δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ο κ. Χατζόπουλος.
Ο Κότσιρας παρέμεινε διευθυντής μέχρι το 1957. Στα χρόνια αυτά χτίστηκε το όνομα του σχολείου ως ενός από τα καλύτερα της Θεσσαλονίκης. Τα «απόνερα» της διεύθυνσης Κότσιρα επηρέασαν και τους επόμενους διευθυντές: τον Σκουφάκη, τον Μιχαλέα, τον Παναγιωτόπουλο, τη Λαζαρίδου. Αυτή η φήμη έκανε μαθητές απ’ όλη τη Θεσσαλονίκη, να θέλουν να φοιτήσουν σε αυτό.
«Είχαμε περιπτώσεις οικογενειών που μετακόμιζαν στην περιοχή προκειμένου τα παιδιά τους να φοιτήσουν στο 5ο και άλλους, οι οποίοι έβρισκαν τεχνάσματα, ώστε να μπορέσουν να γράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο» συμπληρώνει ο Γιάννης Χατζόπουλος.
Ο Λάζαρος Μιχαηλίδης είναι καθηγητής φυσικής. Τα τελευταία είκοσι χρόνια διδάσκει στο 5ο Γυμνάσιο, από το οποίο αποφοίτησε και ο ίδιος. «Έχω διδάξει σε πολλά σχολεία. όμως όταν επιστρέφεις στα θρανία που φοίτησες ο ίδιος, είναι άλλο συναίσθημα» λέει. Ο κ. Μιχαηλίδης θυμάται ότι από τότε που φοιτούσε ο ίδιος το 5ο ήταν ένα ιδιαίτερο σχολείο, με μεγάλη φήμη, που προσέλκυε παιδιά όχι μόνο από τη Θεσσαλονίκη, αλλά και από άλλες πόλεις.
«Εγώ είχα συμμαθητές που είχαν έρθει από τη Νάουσα ή τη Βέροια. Αριστούχους φυσικά. Ήταν ένα αυστηρό σχολείο. Για να καταλάβετε, δεν περνούσαμε ούτε από έξω από το γραφείο του διευθυντή. Ήταν δύσκολες εποχές, αλλά και όμορφες. Τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Εγώ μιλάω στους μαθητές μας για την ιστορία του σχολείου τους. Οι γενιές έχουν αλλάξει, αλλά παραμένει ένα πολύ καλό σχολείο».
Με τον κ. Μιχαηλίδη καθόμαστε στην αυλή του σχολείου μέχρι να τελειώσει το διάλειμμα. Συνέχεια τον πλησιάζουν μαθητές και μαθήτριες για να τον ρωτήσουν πότε θα ανακοινώσει τη διανομή των ρόλων. «Κάθε χρόνο ανεβάζουμε ένα θεατρικό έργο και όλα τα παιδιά θέλουν να συμμετάσχουν» εξηγεί: «Εκτός από φυσικός, κάθε χρόνο αναλαμβάνω και την σκηνοθεσία του θεατρικού έργου του σχολείου. Έχουμε ανεβάσει 19 θεατρικά τα τελευταία 19 χρόνια».
Το 5ο συνεχίζει να θεωρείται ένα από τα καλά σχολεία της Θεσσαλονίκης. «Πολλοί γονείς θέλουν να φέρουν τα παιδιά τους στο σχολείο μας, όμως δεν είναι δυνατόν να πάρουμε όλα τα παιδιά που κάνουν αίτηση, αν δεν είναι από την περιοχή μας» τονίζει η νυν διευθύντρια, Μαρία Λύκαρτση.
«Κάθε χρόνο στον προθάλαμο του σχολείου κάνουμε μια εικαστική δημιουργία με τα παιδιά της πρώτης τάξης. Το γράμμα Ε ήταν το σήμα του σχολείου. Βάλαμε στη μέση το Ε σε χρώμα μπλε, όπως ήταν οι ποδιές που φορούσαν τότε οι μαθητές, έκοψαν το αρχικό γράμμα του ονόματος τους, έγραψαν μέσα μια ευχή ή κάτι που θα ήθελαν να πετύχουν και κολλήσαμε γύρω από το Ε τα γράμματα των παιδιών. Είναι σημαντικό τα νέα παιδιά να μαθαίνουν την ιστορία του σχολείου. Κάποιες φορές έρχονται στο σχολείο και στο προαύλιο για reunion παλιοί μαθητές του 5ου. Είναι συγκινητικό να τους βλέπεις να τραγουδούν τον ύμνο του σχολείου και να θυμούνται τα χρόνια που πέρασαν στον χώρο αυτό».
Δεν είναι όμως όλα ρόδινα όσον αφορά την ιστορία του 5ου. Οι τρεις τάξεις του Λυκείου συνεχίζουν να φιλοξενούνται στα λυόμενα της περιοχής του Ποσειδωνίου. Φέτος, κατά την διάρκεια των πανελλαδικών εξετάσεων, ο σύλλογος γονέων αναγκάστηκε να φέρει ανεμιστήρες στις αίθουσες, για να αντέξουν οι διαγωνιζόμενοι τον καύσωνα.
«Παρότι δεν είναι λάθος δικό μου ή του συλλόγου, νιώθω την ανάγκη να ζητήσω συγνώμη από τα παιδιά αυτά γιατί νιώθω ντροπή. Έχουμε κλείσει ήδη έντεκα χρόνια λειτουργίας του Λυκείου στα λυόμενα και θα φτάσουμε σίγουρα τα δεκατρία, αφού η συμβατική υποχρέωση του εργολάβου είναι να παραδώσει το σχολείο στην Κριεζώτου στα τέλη του 2025» λέει ο κ. Χατζόπουλος.
Το έργο έχει πάρει παράταση δύο φορές και ο προϋπολογισμός για την υλοποίησή του έχει αυξηθεί επίσης δύο φορές.
«Κάθε χρόνο, με την έναρξη της μαθητικής περιόδου, κάνουμε μια συνάντηση ο σύλλογος αποφοίτων, οι δύο σύλλογοι διδασκόντων από το Γυμνάσιο και το Λύκειο, οι δύο σύλλογοι γονέων και ο εκάστοτε δήμαρχος Θεσσαλονίκης. Αυτό ξεκίνησε επί Μπουτάρη, συνεχίστηκε επί Ζέρβα και τώρα επί Αγγελούδη».
Κάθε φορά, το ερώτημα είναι το ίδιο: Πότε θα τελειώσουν οι εργασίες στο διατηρητέο κτίριο του 5ου.
«Προχθές μιλούσα με τον [δήμαρχο Θεσσαλονίκης Στέλιο] Αγγελούδη και μου έλεγε ότι τα έργα προχωρούν με βάση το χρονοδιάγραμμα. Εγώ πάντως και φέτος στην τελετή αποφοίτησης ζήτησα συγνώμη από τα παιδιά».
Διαβάστε επίσης
- Τίνα Αντωνάκου
- Νατάσα Καραθάνου
- Κατερίνα Καμάρα
- Σοφία Χριστοφορίδου
