Δημήτρης Μουγκός: Η τρίτη γενιά του ιστορικού τυπογραφείου της Σβώλου

Ο θεσσαλονικιός φωτογράφος ξετυλίγει την ιστορία ενός χώρου που έχει υποδεχθεί από τους Χειμερινούς Κολυμβητές και τον Μισέλ Δημόπουλο μέχρι τις Τρύπες και τον Λεξ

Το μακρύ ταξίδι της οικογενειακής επιχείρησης ξεκίνησε το 1947, όταν ο παππούς του Δημήτρη, Γιώργος Μουγκός, «μάστορας» εκ Κωνσταντινουπόλεως, δημιούργησε ένα καλλιτεχνικό βιβλιοδετείο στην οδό Βασιλέως Ηρακλείου στον αριθμό 21.

Η Ελλάδα βρίσκεται εν μέσω Εμφυλίου Πολέμου. Ο παππούς του Δημήτρη μοιράζεται έναν όροφο με άλλους μάστορες, κυρίως ράφτες και τεχνίτες, μέλη της εβραϊκής κοινότητας. Το κύριο πελατολόγιο του βιβλιοδετείου αποτελούν γιατροί, νομικοί και άνθρωποι των γραμμάτων.

Όπως αναφέρει ο Δημήτρης, «κάποια από αυτά τα μεγάλα, βαριά, δερματόδετα βιβλία, ακόμα υπάρχουν στις βιβλιοθήκες μας»!

Η δεκαετία του ’60

Η επιχείρηση επεκτείνεται το 1963 στην εκτύπωση με στοιχειοθεσία από κάσα, και στον χώρο του βιβλιοδετείου τοποθετείται το πρώτο «όρθιο» τυπογραφικό πιεστήριο. «Ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας, ο θείος μου Παναγιώτης, μπαίνει στο τυπογραφείο».

Η δεκαετία του ’60 βρίσκει τη Θεσσαλονίκη σε περίοδο πολιτιστικής άνθισης, και αυτό δίνει στις μικρές επιχειρήσεις την ευκαιρία να αναπτυχθούν. «Από τις περιγραφές του θείου μου καταλαβαίνω ότι το οικογενειακό τυπογραφείο μετατράπηκε σε τόπο συνάντησης ανθρώπων του πνεύματος και του αθλητισμού» λέει ο Δημήτρης.

Με τη δεύτερη γενιά στην Πρίγκηπος Νικολάου

Το 1971, ο παππούς του και ιδρυτής του τυπογραφείου έφυγε πρόωρα από τη ζωή. Ο θείος Παναγιώτης, μαζί με τον πατέρα του, Γιάννη Μουγκό, μετέφεραν το τυπογραφείο στην οδό Πρίγκηπος Νικολάου 1α, πίσω από τον εμβληματικό ναό της Αγίας Σοφίας.

Το σημείο συνάντησης άλλαξε, αλλά οι θαμώνες παρέμειναν ίδιοι, με το τυπογραφείο να δέχεται τακτικές επισκέψεις από τους Γιώργο Παντελάκη, Θόδωρο Ροδόπουλο, Λάκη Τσάβα, Κώστα Μπογατσιώτη, Στράτο Μπάζιο και άλλους εκπροσώπους της ΧΑΝΘ και του αθλητικού χώρου.

Τη δεκαετία του 1980 στη Θεσσαλονίκη εκφράζεται ένα έντονο καλλιτεχνικό ρεύμα, ιδίως στη μουσική σκηνή. Στο τυπογραφείο των αδελφών Μουγκού συχνάζουν σχεδόν καθημερινά οι Αργύρης Μπακιρτζής, Γιώργος Ακοκκαλίδης, Απόστολος Βέττας και Γιώργος Κορδομενίδης.

Τα χρυσά ’80s

Το 1987 εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι Macintosh για Desktop Publishing, καθώς και ατελιέ για ηλεκτρονική σχεδίαση μακετών. Η περίοδος είναι εξαιρετική για τη Θεσσαλονίκη, ανοίγουν νέα μαγαζιά, δημιουργούνται συγκροτήματα, ο κύκλος του τυπογραφείου «ανοίγει» και πλέον συχνάζουν ονόματα από τη σύγχρονη ιστορία της πόλης, όπως ο Νίκος Στεφανίδης του Μύλου, ο Γιώργος Τσακαλίδης (ΑΝΩ ΚΑΤΩ RECORDS), η Ντόρα Ρίζου από τη Λύρα, οι Χρήστος Καϊσούδη και Νίκος Μοδιώτης από το μπαρ «Λούκυ Λουκ», ο Γιώργος Χριστιανάκης και η Μαρία Ιωάννου.

Η Πρίγκηπος Νικολάου έχει μετονομαστεί σε Αλεξάνδρου Σβώλου. Έφηβος πλέον ο Δημήτρης, μαζί με τον αδερφό του, Γιώργο, περνούν καθημερινά μεγάλο μέρος της μέρας τους στο τυπογραφείο.

Την εποχή αυτή το ατελιέ ενισχύθηκε με τον Δημήτρη Μηλώση, γιο του ζωγράφου και αγαπημένου φίλου της οικογένειας, Θέμη Μηλώση, από τη Φλώρινα. Στο σημείο αυτό ξεκίνησε η συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και για τα επόμενα χρόνια προσωπικότητες όπως ο Μισέλ Δημόπουλος, ο Αντώνης Κιούκας και ο Σωτήρης Ζήκος γίνονται κομμάτι της ιστορίας του τυπογραφείου.

Η νέα χιλιετία

Η αλλαγή της χιλιετίας βρίσκει την επιχείρηση στο ίδιο σημείο, στην αρχή της Αλεξάνδρου Σβώλου. Το ύφος του δρόμου μεταλλάσσεται, ωστόσο, αρκετά. Καταστήματα έκλεισαν, νέα καφέ άνοιξαν. Ο φωτογράφος δίπλα στο τυπογραφείο της οικογένειας Μουγκού βγήκε στη σύνταξη και ο χώρος του γίνεται κατάστημα με νυφικά φορέματα. Την εποχή αυτή ο Δημήτρης τελειώνει το Λύκειο ενώ ο αδερφός του, Γιώργος, σπουδάζει στο Λονδίνο. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, εντάσσεται στο δυναμικό του τυπογραφείου.

Ακολουθεί ο Δημήτρης, το 2012, μετά τις σπουδές του στο Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοαουστικών Τεχνών στην Αθήνα και μεταπτυχιακές σπουδές στο Λονδίνο. Όπως θυμάται: «Τα χρόνια που ακολουθούν με βρίσκουν να εργάζομαι καθημερινά στο τυπογραφείο και στον ελεύθερο χρόνο μου να ασχολούμαι με την εικόνα, στατική και κινούμενη. Φίλοι από τον χώρο της μουσικής δημιουργούν νέα project, εξελίσσονται και έχω την τύχη να είμαι παρών. Έτσι, βρίσκομαι να φωτογραφίζω και να κάνω τα πρώτα μου βίντεο κλιπ, το πρωί στο τυπογραφείο και το βράδυ στο στούντιο με τον Λεξ και τον Dof».

Η σκυτάλη στην τρίτη γενιά

Η τρίτη γενιά της οικογένειας Μουγκού, τα αδέλφια Δημήτρης και Γιώργος, συνεχίζουν το έργο του ιστορικού τυπογραφείου, που πλέον παρέχει και φωτογραφικές υπηρεσίες. «Σε αυτή τη μορφή μάς βρίσκει η πανδημία, όταν, δυστυχώς, φεύγουν από τη ζωή οι δυο “πατεράδες” μας, ο Γιάννης και ο Παναγιώτης» λέει ο Δημήτρης.

«Μετά από αυτή τη δύσκολη για όλους περίοδο, πήραμε την απόφαση να αφήσουμε την εκτύπωση. Μετατρέψαμε τον ιστορικό μας χώρο σε στούντιο που ασχολείται με την επικοινωνία και την εικόνα, με επίκεντρο πλέον τη φωτογραφία. Στόχος μας είναι να κρατήσουμε τον χώρο ανοιχτό στα ανήσυχα πνεύματα, ανεξαρτήτως ηλικίας».

Έτσι, από το στούντιο περνούν ακόμα οι Γιώργος Ακοκκαλίδης, Γιώργος Κορδομενίδης και Αργύρης Μπακιρτζής, αλλά και τα παιδιά τους. Παράλληλα, έρχονται πολλοί φίλοι τους μουσικοί, όπως οι Dof, Μικρός Κλέφτης, Ζήνων, Bloody Hawk, Beats Pliz, Bad Movies, NASA FUNK και Speakeasies.

«Μια ωραία στιγμή ήταν όταν φωτογραφίσαμε τον Γιώργο Καρρά για την πρώτη προσωπική δισκογραφική του δουλειά και τη Ντίνα, που εδώ και χρόνια αφιερώνει το χρόνο της στον εναλλακτικό ήχο της Θεσσαλονίκης μέσα από τη DINARA RECORDS. Και βέβαια, είχαμε τη χαρά και την τιμή να δουλέψουμε για το εξώφυλλο του “Γ.Τ.Κ.”, του τέταρτου δίσκου του Λεξ» αναφέρει ο Δημήτρης.

Τα τελευταία χρόνια στον χώρο του στούντιο συστεγάζεται ο εκδοτικός οίκος Petites-Maisons, εγχείρημα του Γιώργου Μουγκού με τον παιδικό του φίλο, Στέργιο Στεφάνου. Πρόκειται για τον οίκο που εξέδωσε το πρώτο φωτογραφικό λεύκωμα του Δημήτρη με τίτλο «Κάνα δυο φωτογραφίες» με θέμα τον ράπερ Λεξ και την παρέα του, το οποίο παρουσιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2024 στο MOMus Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

Είχε προηγηθεί η ομώνυμη έκθεση στο πλαίσιο της Thessaloniki Photobiennale τον Οκτώβριο του 2023, ενώ ακολούθησε μία έκθεση και στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 2024, η οποία φιλοξενήθηκε στον κινηματογράφο Cinobo Opera.