Μπήκαμε στo Σχολείo κρατουμένων της φυλακής Διαβατών
«Μόλις βγω, θέλω να βρω δουλειά και να κάνω περήφανα τα παιδιά μου, παρά τις λάθος επιλογές που έκανα στη ζωή μου»
- Εύα Χατζηαντώνογλου
- Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας ΚΚΔ
- 2/5/2025
Είχαμε την ευκαιρία να βρεθούμε μέσα στο σχολείο κρατουμένων εν ώρα λειτουργίας, να παρακολουθήσουμε το πρόγραμμα και να συνομιλήσουμε με κρατουμένους, οι οποίοι, παρά τον εγκλεισμό τους, επιδιώκουν κάτι καλύτερο για το μέλλον.
Πρωινό Παρασκευής του Γενάρη, και είμαι καθ’ οδόν προς τις φυλακές των Διαβατών. Παρκάρω και κατευθύνομαι προς το κτίριο. Στην είσοδο παραδίδω ταυτότητα, κινητό και όλα τα προσωπικά μου αντικείμενα, περνάω τον έλεγχο και καρφιτσώνω την κάρτα του επισκέπτη στο μπουφάν μου.
Με υποδέχεται η διευθύντρια δομών εκπαίδευσης και κατάρτισης του σωφρονιστικού καταστήματος, Μαίρη Γκρίζου. Διασχίζουμε έναν εξωτερικό διάδρομο από τσιμέντο με ψηλούς τοίχους και συρματοπλέγματα. Φτάνουμε μπροστά σε μια μεγάλη σιδερένια πόρτα, την οποία μας ανοίγει ο φύλακας.
Σκοπός μου είναι να δω από κοντά το 3ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης για κρατουμένους, που λειτουργεί και στεγάζεται τα τελευταία έντεκα χρόνια εντός του σωφρονιστικού καταστήματος Διαβατών Θεσσαλονίκης.
Οι κρατούμενοι έχουν βάσει νόμου το δικαίωμα και την ευκαιρία να συνεχίσουν τις σπουδές τους, να αποκτήσουν νέες δεξιότητες, να συμμετάσχουν σε προγράμματα και να συλλέξουν όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια για τη ζωή τους μετά την αποφυλάκιση.
Τα προγράμματα δεν στοχεύουν μόνο στη μόρφωση, αλλά συμβάλλουν επίσης στη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων, στην αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης και στην πρόληψη της ιδρυματοποίησης της φυλακής.
Ένα από τα προγράμματα είναι αυτό της «Δημιουργικής Γραφής», με υπεύθυνη την Ελένη Γρομπανοπούλου, που οργανώνεται από το Μεταπτυχιακό Τμήμα Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.
Είχα την ευκαιρία να βρεθώ μέσα στο σχολείο εν ώρα λειτουργίας, να παρακολουθήσω το πρόγραμμα και να συνομιλήσω με κρατουμένους, που, παρά τον εγκλεισμό τους, δεν σταματούν να επιδιώκουν κάτι καλύτερο για το μέλλον τους.
Περνώντας τη μεγάλη σιδερένια πόρτα που οριοθετεί το σωφρονιστικό ίδρυμα και το σχολείο, απλώνεται μπροστά μου ο προαύλιος χώρος με διάσπαρτους μαθητές να μας κοιτάζουν με περιέργεια. Στη μια πλευρά βλέπω μια μπασκέτα, στην άλλη παρατεταγμένες τις λευκές πόρτες των αιθουσών.
Οι τοίχοι πίσω μου είναι ζωγραφισμένοι με έντονα, χαρούμενα χρώματα και ελπιδοφόρες εικόνες. Η εικόνα που αντικρίζω, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν προδίδει πουθενά πως το σχολείο αυτό στεγάζεται μέσα σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα.
Ο Ι. είναι 42 χρονών και είναι κρατούμενος τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Ευγενική φυσιογνωμία, κάθεται στην καρέκλα απέναντί μου χαρούμενος που θα μιλήσει για την πρόοδό του στο σχολείο. Αγαπημένα του μαθήματα είναι η γλώσσα και τα μαθηματικά. Στο Σ.Δ.Ε. έχει αποκτήσει πιστοποιήσεις σε ECDL, αγγλικά και ελληνικά με άριστα, ενώ μου λέει με υπερηφάνεια: «Δεν έχω κάνει ούτε μία απουσία».
Κύριος σκοπός του μέσα από τη μόρφωση είναι να βοηθήσει τα παιδιά του: «Θέλω μόλις βγω να έχω όλα τα εφόδια για να βρω δουλειά και να στηρίξω τα παιδιά μου, να τα κάνω περήφανα για μένα παρά τις λάθος επιλογές που έκανα στη ζωή μου».
Σύμφωνα με τον ίδιο, το σχολείο βοηθά στο να έχει ένα πρόγραμμα μέσα στην καθημερινότητά του, τον κάνει να ξεφεύγει από τα δεδομένα της πραγματικότητας και παράλληλα τού δίνει ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.
Ο Π. είναι ο μικρότερος μαθητής με τον οποίο μίλησα. Αν και μόλις 24 ετών, είναι πατέρας ενός επτάχρονου παιδιού. Χαμογελαστός μού εξήγησε πόσο εκτιμά το σχολείο και την ευκαιρία που του δίνεται, έστω κι εντός του σωφρονιστικού ιδρύματος. Αγαπημένα του μαθήματα είναι οι υπολογιστές και η γλώσσα.
Κάθε κρατούμενος καλύπτει τα δικά του «γιατί» και εξυπηρετεί τα δικά του «θέλω» μέσα από τη συμμετοχή στα σχολικά μαθήματα. Δύο είναι όμως οι κοινές επιθυμίες των περισσότερων: η προετοιμασία για το «μετά» της αποφυλάκισης, αλλά και το πρόγραμμα που τους δίνει το σχολείο μέσα στην καθημερινότητά τους ως κρατούμενοι.
«Μέχρι και την Παρασκευή το πρόγραμμα μέσα κυλάει κάπως εύκολα, όταν τελειώνει η εβδομάδα αρχίζουν τα δύσκολα» μού λέει ο Ι., εννοώντας πως γι’ αυτόν η εβδομάδα τελειώνει το μεσημέρι Παρασκευής μαζί με τα μαθήματα.
Το κουδούνι χτυπάει, σιγά σιγά όσοι επιθυμούν μπαίνουν στις τάξεις τους κι εγώ παίρνω θέση για να παρακολουθήσω το μάθημα της δημιουργικής γραφής. Κάθομαι στο μεγάλο τραπέζι που βρίσκεται καταμεσής. Πίσω μου, μια μεγάλη βιβλιοθήκη με βιβλία κάθε λογής, ενώ απέναντί μου στέκεται ένα αρμόνιο.
Στην τάξη επικρατεί φασαρία και το βλέμμα των μαθητών καθώς μπαίνουν σκαλώνει στο δικό μου, στο ξένο στοιχείο της αίθουσας. Κάποιοι είναι διστακτικοί και αποστρέφουν αμέσως το βλέμμα τους, ενώ άλλοι χαμογελούν και συστήνονται δίνοντας το χέρι τους.
«Εσείς κυρία τι ήρθατε να κάνετε εδώ;» είναι μια από τις πιο βασικές ερωτήσεις που δέχομαι.
Λίγο μετά μπαίνει στην αίθουσα η Ελένη, με την οποία έχω συστηθεί λίγο νωρίτερα. Ευγενική φυσιογνωμία, με ξανθά μακριά μαλλιά και λεπτή φωνή, κάθεται στην κορυφή του τραπεζιού και ρωτάει τα παιδιά πώς ήταν η εβδομάδα τους.
Η Ελένη διαβάζει κάθε φορά ένα κείμενο, είτε πεζό είτε ποίημα, με διαφορετικό θέμα κάθε φορά. Με βάση αυτό, οι μαθητές γράφουν κάτι δικό τους με αφορμή τις σκέψεις που τους γεννήθηκαν από το προηγούμενο ανάγνωσμα.
Στο τέλος της ακαδημαϊκής χρονιάς συγκεντρώνονται οι σκέψεις των μαθητών που έχουν αποτυπωθεί στο χαρτί και εκδίδονται σε μορφή βιβλίου. Την περασμένη χρονιά το βιβλίο κυκλοφόρησε με τίτλο «Φυλακής Βιώματα» από τις εκδόσεις «Αποστακτήριο».
Σήμερα θα διαβαστεί το ποίημα της Ελένης Βακαλό «Το Μάτι του πατέρα μου». Η Ελένη ξεκινάει να διαβάζει και στην τάξη επικρατεί ησυχία. Τα μάτια όλων είναι στραμμένα πάνω της και την ακούν με προσοχή. Καθώς διαβάζει, η Ελένη κάνει κινήσεις με τα χέρια της, ώστε να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν λίγο καλύτερα το κείμενο καθώς και κάποιες άγνωστες λέξεις που μπορεί να έχουν οι αλλοδαποί της τάξης.
Φτάνοντας στο τέλος του ποιήματος γίνεται μια μικρή ανάλυση κι έπειτα αφήνει περιθώριο 25 λεπτών ώστε να γράψει ο καθένας το δικό του κομμάτι. Όλοι έχουν ρίχνονται στο κομμάτι χαρτί που τους μοιράστηκε, ενώ η Ελένη παρακινεί με κάθε τρόπο τους ελάχιστους απρόθυμους. Το κλίμα που επικρατεί στην τάξη είναι χαλαρό, αλλά παράλληλα ανοίγονται μικρές συζητήσεις με επίκεντρο την οικογένεια και τι σημαίνει για τον καθένα.
Η ώρα περνάει και έχει έρθει η στιγμή που η Ελένη μαζεύει τα φυλλάδια των μαθητών κρατώντας τα μπροστά της. Είναι «υποχρεωτικό» να διαβαστούν και να ακουστούν όλες οι εργασίες. Στην αίθουσα υπήρχαν εννιά μαθητές αλλά στο τέλος του εργαστηρίου διαβάστηκαν επτά κείμενα. Κάποιοι αποχώρησαν στο ενδιάμεσο και κάποιοι αποφάσισαν πως δεν θέλουν να γράψουν.
Τι πληγές μπορεί άραγε να ξύσει ένα κείμενο και πάνω σε ποια προσωπικά βιώματα μπορεί να ακουμπήσει; Η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι ζήτημα υποκειμενικό. Το μόνο σίγουρο είναι πώς οι σκέψεις των μαθητών που διαβάστηκαν στην αίθουσα είναι κάτι παραπάνω από απλές λέξεις σε χαρτί.
Ο Π. βάζει την οικογένειά του πάνω από όλα και ανυπομονεί να γυρίσει σε αυτήν, ο Ο. παρουσιάζει τον πατέρα του ως το στήριγμα όλης της οικογένειας με μια ζωγραφιά, καθώς τα ελληνικά του δεν είναι ακόμα πολύ καλά. Ο Θ. είχε τον πατέρα του ως πρότυπο και στεναχωριέται που τον έχει απογοητεύσει, ενώ ο Χ. εύχεται να μην τον είχε γνωρίσει ποτέ.
Ιστορίες και σκέψεις, που για κάποιους λειτουργούν σαν ψυχοθεραπεία απέναντι στον εγκλεισμό, σαν εκτόνωση και απελευθέρωση του μυαλού και της ψυχής. Συναισθήματα όπως θυμός, στεναχώρια, απογοήτευση αλλά και ελπίδα διατυπωμένα με τρόπο που όσοι δεν έχουμε στερηθεί την ελευθερία δεν μπορούμε να αντιληφθούμε.
Κείμενα κρατουμένων: Ιστορίες και σκέψεις, που για κάποιους λειτουργούν σαν ψυχοθεραπεία απέναντι στον εγκλεισμό, σαν εκτόνωση και απελευθέρωση του μυαλού και της ψυχής.
Το κουδούνι χτυπάει. Οι μαθητές σηκώνονται, χαιρετάνε την Ελένη και βγαίνουν στο προαύλιο. Εγώ μένω στη θέση μου και προσπαθώ να χωνέψω αυτά που άκουσα. Η Ελένη, χαμογελαστή, με ρωτάει πώς μου φάνηκε η εμπειρία και της απαντώ πως δεν έχω λόγια να περιγράψω όσα μόλις βίωσα.
Η ίδια μού εξηγεί πως γι’ αυτό είναι σημαντικό το πρόγραμμα της Δημιουργικής Γραφής. Δίνει για λίγο την ελευθερία στα άτομα που την έχουν στερηθεί, χωρίς σωστό και λάθος.
Το κουδούνι χτυπάει ξανά. Οι μαθητές επιστρέφουν σιγά σιγά στην αίθουσα για το επόμενο μάθημα. Η Ελένη κι εγώ σηκωνόμαστε, χαιρετάμε τη Μαίρη και οδεύουμε προς την έξοδο. Δεν της λέω πολλά. Το μυαλό μου έχει μείνει πίσω στην αίθουσα…
- Σε όλη τη χώρα λειτουργούν δώδεκα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας σε Καταστήματα Κράτησης
- Μπορούν να εγγραφούν οι άνω των δεκαοκτώ ετών κρατούμενοι, αφού προσκομίσουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά
- Τα απολυτήρια κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας δεν αναγράφουν πώς ο κάτοχός του είναι ή έχει υπάρξει κρατούμενος
Διαβάστε επίσης
- Σοφία Χριστοφορίδου
- Γιάννης Γκροσδάνης
- Αλέξανδρος Λιτσαρδάκης
- Βασίλης Σερβετάς
