Τάσος Μιχαηλίδης, 25 χρόνια μετά
Με την απόσταση του χρόνου και μαρτυρίες δικών του ανθρώπων αποτιμούμε την πολυδιάστατη προσφορά του ιδρυτή του θρυλικού «Εξώστη» στη Θεσσαλονίκη
Είκοσι πέντε χρόνια μετά τον πρόωρο χαμό του, το όνομα του Τάσου Μιχαηλίδη εξακολουθεί να ξυπνά μνήμες μιας εποχής δημιουργικότητας, τόλμης και οράματος. Για όσους έζησαν τη Θεσσαλονίκη από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 έως τις αρχές του 2000, ο Τάσος Μιχαηλίδης ήταν ένας άνθρωπος που συνέδεσε την πόλη με τη μοντέρνα κουλτούρα, που ενέπνευσε νέους ανθρώπους, που ένωσε και άνοιξε δρόμους εκεί όπου φάνταζε πως δεν υπήρχαν.
Ο Στράτος Κερσανίδης, κριτικός κινηματογράφου και αρχισυντάκτης του Εξώστη, θυμάται τη γνωριμία μαζί του το 1988, στο γραφείο του στη Στοά Χρυσικοπούλου. «Η πρώτη εντύπωση που μου έδωσε ο Τάσος ήταν ενός ανθρώπου με όραμα και χιούμορ», λέει. «Ήταν πληθωρικός, χουβαρντάς, μπον βιβέρ, αλλά και τρυφερός, συμπονετικός, με ανοιχτή καρδιά και ανοιχτό μυαλό».
Το Νοέμβριο του 1987, ο Μιχαηλίδης κυκλοφόρησε τον «Εξώστη», το πρώτο δωρεάν διανεμόμενο περιοδικό πανελλαδικά. Η ιδέα ήταν ριζοσπαστική για τα δεδομένα της εποχής. Η Ελλάδα τότε βρισκόταν στη δίνη των πρώτων lifestyle εντύπων τύπου «ΚΛΙΚ» και «Nitro», όμως ο «Εξώστης» δεν ανήκε σ’ αυτό το σύμπαν. Όπως θυμάται ο δημοσιογράφος Κώστας Μπλιάτκας, «ήταν μια πρωτοποριακή κίνηση που άνοιξε δρόμους».
Το free press έντυπο του Μιχαηλίδη γρήγορα έγινε βήμα για τη νέα γενιά των δημιουργών, των μουσικών, των σινεφίλ. Το ύφος του «Εξώστη» ήταν απελευθερωμένο, μοντέρνο, πνευματώδες. Δεν ενημέρωνε απλώς — προκαλούσε διάλογο, αφύπνιζε, ενέπνεε.
Η οικογένειά του είχε αναγνωρίσει από νωρίς την καλλιτεχνική του φύση. Ο αδελφός του, Αλέκος Μιχαηλίδης, θυμάται πως από μικρός ασχολήθηκε με τη μουσική: «Με το που τελείωσε το Λύκειο, συμμετείχε σε συγκροτήματα της γειτονιάς. Είχε βγάλει και ένα 45άρι δισκάκι».
Ο Λευτέρης Τσαφαρίδης, ιδρυτικό μέλος των Νέμο, μιας ροκ μπάντας που εμφανίστηκε στην πόλη τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, θυμάται τη γνωριμία τους στα τέλη του ’70, στο Φεστιβάλ Μοντέρνας Μουσικής, στη ΧΑΝΘ. «Ο Τάσος έπαιζε τότε όμποε στους Ερημίτες. Ήταν από τους οργανωτές του Φεστιβάλ. Μετά το Φεστιβάλ έγινε ο μάνατζερ μας. Ήταν αυτός που μας βρήκε στούντιο, χώρους, και τελικά ίδρυσε μαζί μας τη δισκογραφική Metrophone».
Η ανεξάρτητη αυτή προσπάθεια ήταν από τις πρώτες του είδους στη Θεσσαλονίκη. Ο Μιχαηλίδης είχε ένστικτο παραγωγού, επικοινωνιακό ταλέντο και, κυρίως, πίστη στη νέα μουσική σκηνή της πόλης. Δεν ήταν τυχαίο, όπως αναφέρει ο Κ. Μπλιάτκας, το παρατσούκλι που του είχαν δώσει οι φίλοι του: «ο μάνατζερ»: «Ήταν δαίμονας στο να συλλαμβάνει τον χαρακτήρα μιας εκδήλωσης. Και ταυτόχρονα τού άρεσαν οι δισκογραφικές παραγωγές. Δοκίμασε και στη διαφήμιση. Έκανε κείμενα. Ήταν ωραίος στα σλόγκαν. Έπιανε τον σφυγμό».
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο Τάσος πέρασε από τη μουσική στα media — και εκεί άφησε το πιο ισχυρό του αποτύπωμα. Είναι η εποχή της λεγόμενης ελεύθερης (ιδιωτικής) ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, ενώ δεκάδες νέα έντυπα, περιοδικά και εφημερίδες κάνουν την εμφάνισή τους. Ο «Εξώστης» έγινε τότε ο καθρέφτης μιας νέας Θεσσαλονίκης: εξωστρεφούς, δημιουργικής, με χιούμορ και άποψη. Όπως λέει ο Κώστας Μπλιάτκας, η συνεργασία τους στην ΕΡΤ3 άρχισε το 1994, όταν ο Μιχαηλίδης ανέλαβε μια εκπομπή λόγου στον 102 FM: «Φώναζε ανθρώπους της πόλης και έκανε εκ βαθέων συζητήσεις, πάντα με μουσική επιμέλεια που κουβαλούσε το προσωπικό του γούστο».
Η σχέση του με την τεχνολογία ήταν εξίσου πρωτοποριακή. Ο αδελφός του, Αλέκος Μιχαηλίδης, θυμάται: «Ήταν από τους πρώτους που αγόρασαν λάπτοπ και κινητό. Ήθελε πάντα να είναι μπροστά από την εποχή του». Γι’ αυτό άλλωστε ο «Εξώστης» ήταν επίσης ένα από τα πρώτα ελληνικά έντυπα με παρουσία στο διαδίκτυο — δείγμα της ανοιχτής σκέψης και της αγάπης τους για την τεχνολογία και την πρωτοπορία.
Τα editorial του Τάσου στον «Εξώστη» ήταν πολιτιστικά μανιφέστα. Είχε άποψη και δεν κολάκευε κανέναν. Μιλούσε για τον πολιτισμό με διορατικότητα, και για την πολιτική με καθαρό λόγο.
Ο Στράτος Κερσανίδης τον θυμάται να επιμένει ότι «ο πολιτισμός πρέπει να έχει φωνή, ιδίως αυτός που δεν προβάλλεται». Ο αδελφός του επιβεβαιώνει τη μαχητικότητά του.Το άρθρο του για τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία το 1999 κινητοποίησε πολλούς ανθρώπους στη Θεσσαλονίκη. Ο Κώστας Μπλιάτκας προσθέτει: «Η κριτική του δεν ήταν ποτέ στείρα ή κακόβουλη. Είχε πάντα βάθος. Ειδικά όταν η πόλη έγινε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 1997 και ο διάλογος ήταν έντονος, ο Τάσος ήταν εκεί με καθαρό βλέμμα, μακριά από διχασμούς».
Ο Μιχαηλίδης ήταν ένας αυτόνομος δημιουργός που λειτουργούσε με βάση το ένστικτο. Από το πρώτο free press μέχρι το ραδιόφωνο και από εκεί στα τηλεοπτικά του projects, είχε μια σπάνια ικανότητα να συνδέει ανθρώπους, να ενώνει διαφορετικούς κόσμους.
Πέρα από τον «Εξώστη», ο Μιχαηλίδης άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα και στην τηλεόραση, μέσα από την παραγωγή, επιμέλεια και παρουσίαση σε εκπομπές λόγου και πολιτιστικά ντοκιμαντέρ. Συνεργάστηκε με τον Κ. Μπλιάτκα στην «Τρίτη Ματιά», την μακροβιότερη εκπομπή της ΕΡΤ3. Είχε όμως πάντα το στοιχείο της διεκδίκησης της αυτονομίας του. Λίγο πριν φύγει από τη ζωή, ο «Εξώστη» είχε φτάσει τα 500 τεύχη. Την εποχή εκείνη είχε τιμηθεί από την ΕΡΑ για την προσφορά του. Μία εβδομάδα αργότερα, ο Τάσος έφυγε αδόκητα, αφήνοντας πίσω του ένα τεύχος που έμοιαζε με αποχαιρετισμό, αφού φιλοξενούσε μια συνέντευξη του ίδιου στον Σπύρο Βούγια, σαν τελευταίο διάλογο με τον εαυτό του.
Μετά τον θάνατό του, η οικογένειά του προσπάθησε να κρατήσει ζωντανό τον «Εξώστη». Όπως λέει ο Αλέκος Μιχαηλίδης, «ήταν ένα καταπληκτικό φυτώριο για τη δημοσιογραφία και την κριτική κινηματογράφου. Πολλά παιδιά ξεκίνησαν από εκεί». Όμως οι συνθήκες άλλαξαν ραγδαία — το αφόρητο οικονομικό περιβάλλον της κρίσης και ο ραγδαίος μετασχηματισμός των media μετά την έλευση του διαδικτύου δυσκόλεψαν την προσπάθεια.
Στο ενεργητικό του Τάσου περιλαμβάνεται και η συμβολή του στη γέννηση του Sani Festival. Όπως εξηγούν ο Στρ. Κερσανίδης και ο Κ. Μπλιάτκας, η ιδέα ξεκίνησε από τους Σταύρο και Νίκη Ανδρεάδη, αλλά ο Μιχαηλίδης ανέλαβε ως καλλιτεχνικός διευθυντής από το 1993 έως το 1996, επεκτείνοντας το πρόγραμμα και ενσωματώνοντας διαφορετικά είδη μουσικής με πυρήνα την jazz.
«Ήταν δαιμόνιος στο να συλλαμβάνει τον χαρακτήρα μιας εκδήλωσης», λέει ο Κ. Μπλιάτκας. «Θυμάμαι τον Νίκο Παπάζογλου, τον Γιαν Γκαρμπάρεκ και φυσικά τον Διονύση Σαββόπουλο. Συνδιοργανώσαμε τότε — εγώ ήμουν υπεύθυνος εκδηλώσεων της εφημερίδας “Θεσσαλονίκη” με διευθυντή μας τον αξέχαστο Λάζαρο Χατζηνάκο — μια ξεχωριστή συναυλία στον Λόφο της Σάνης για τα 50 χρόνια του Δ. Σαββόπουλου. Ο Τάσος είχε την ιδέα να φτάσει ο Σαββόπουλος στο λόφο με αερόστατο — και το έκανε! Την επόμενη χρονιά, ο Τάσος εμπνεύστηκε πάλι τη μαγική συνάντηση του Σταύρου Κουγιουμτζή με τον Γιώργο Νταλάρα».
Η κληρονομιά του Τάσου Μιχαηλίδη δεν περιορίζεται στον τίτλο ενός εντύπου ή σε ένα φεστιβάλ. Είναι η ίδια η ιδέα ότι ο πολιτισμός είναι μια πράξη ζωής, μια ανάγκη επικοινωνίας και συμμετοχής.
Ο Στράτος Κερσανίδης σημειώνει: «Ο Τάσος αφουγκράστηκε το πνεύμα της εποχής του και θέλησε να παρέμβει στα πολιτιστικά της πόλης μέσα από ένα free press. Το γεγονός ότι μιλάμε σήμερα γι’ αυτόν αποδεικνύει τη δύναμη του έργου του».
Για τον Κώστα Μπλιάτκα, «ο Τάσος έδινε νόημα στα πράγματα γιατί τα ζούσε με πάθος». Ήταν από εκείνους τους ανθρώπους που δεν μένουν ποτέ στην ασφάλεια του παρατηρητή. Έμπαινε μέσα στα γεγονότα, τα προκαλούσε, τα διαμόρφωνε».
Ο Λευτέρης Τσαφαρίδης τονίζει ότι «ο Τάσος άνοιγε πόρτες και δημιουργούσε ευκαιρίες εκεί που δεν υπήρχαν».
Σήμερα, με αφορμή τα 25 χρόνια από τον θάνατό του, το αποτύπωμά του συνεχίζει να εμπνέει και η Θεσσαλονίκη αξίζει να θυμάται τον Τάσο Μιχαηλίδη: έναν άνθρωπο που όσο ζούσε ήταν ευρηματικός, αεικίνητος και διαρκώς παρόντας στη ζωή της πόλης και του πολιτισμού.
Διαβάστε επίσης
- Σοφία Χριστοφορίδου
- Μίρκα Κάρρα
- Χρίστος Ζαφείρης
- Γιώργος Σκαμπαρδώνης
