Όταν η Θεσσαλονίκη νίκησε με ένα ιστορικό γλέντι τον μεγάλο σεισμό

Η ιστορική συγκέντρωση στην Αριστοτέλους στις 20 Ιουλίου 1978, με 80.000 πολίτες να ξορκίζουν τις δεισιδαιμονίες για την Πανσέληνο και τον Εγκέλαδο

Λίγες ημέρες πριν από την πανσέληνο του Ιουλίου του 1978, η Θεσσαλονίκη έμοιαζε με πόλη-φάντασμα. Οι φήμες που διαδόθηκαν μετά τον καταστροφικό σεισμό των 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ ότι επίκειται δήθεν νέος, όταν «γεμίσει» το επόμενο φεγγάρι, προκάλεσαν μαζική υστερία, που όμοιά της δεν είχε ξαναζήσει η πόλη.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα των εφημερίδων της εποχής, χιλιάδες κάτοικοι της Θεσσαλονίκης εγκατέλειψαν την πόλη εξαιτίας της φημολογίας. Το πρωινό της 20ης Ιουλίου 1978 οι δρόμοι ήταν άδειοι. Tο βράδυ όμως της ίδιας μέρας οι σεισμοπαθείς που παρέμειναν εντός των τειχών διοργάνωσαν ένα γλέντι στην πλατεία Αριστοτέλους, που έμοιαζε περισσότερο με προεκλογική συγκέντρωση κατά του Εγκέλαδου! Ήταν μια νύχτα που η Θεσσαλονίκη την έζησε σαν ένα μαζικό λαϊκό πανηγύρι, για «να πάρει τη “ρεβάνς” της απ’ το φεγγάρι» και να «νικήσει την… πανσέληνο», σύμφωνα με τα σχετικά δημοσιεύματα.

«Δεν έχει αποδειχθεί σχέση φεγγαριού και σεισμών»

Μετά το ισχυρό «χτύπημα» του Εγκέλαδου της 20ης Ιουνίου 1978, οι «προφητείες» για νέο μεγάλο σεισμό στη Θεσσαλονίκη λόγω της πανσελήνου εξαπλώνονται ραγδαία από στόμα σε στόμα. Οι αρχές προσπαθούν ακόμα και με συλλήψεις και διώξεις για διασπορά ψευδών ειδήσεων να «φρενάρουν» τη μαζική φυγή των κατοίκων της πόλης, ενώ οι δημοσιογράφοι επιχειρούν να καθησυχάσουν τους Θεσσαλονικείς, γράφοντας ότι «δεν έχει αποδειχθεί σχέση φεγγαριού και σεισμών», όπως αναφέρεται σε πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Μακεδονία» της 19ης Ιουλίου 1978. Μάλιστα, για να αποδομήσουν τη φημολογία περί νέου καταστροφικού σεισμού ενόψει της πανσελήνου, επισημαίνουν ότι οι υπάλληλοι του αμερικανικού προξενείου παραμένουν κανονικά στις θέσεις τους.

Η επίσκεψη Καραμανλή και «η ύστατη φρουρά της Θεσσαλονίκης»

Στην επιχείρηση καθησυχασμού των Θεσσαλονικέων συμμετέχει και ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος επισκέφθηκε την πόλη μία ημέρα πριν από την πανσέληνο της 20ης Ιουλίου.

«Ήρθα για να εμψυχώσω τους Θεσσαλονικείς και να αποκτήσει πάλι η ζωή τους τον κανονικό ρυθμό» είχε δηλώσει κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο.

«Έρχεται σήμερα ο Καραμανλής και θα μείνη με την πανσέληνο επί 3 μέρες στη Θεσσαλονίκη» γράφει το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ελληνικός Βορράς» της 19ης Ιουλίου 1978, επισημαίνοντας ότι ο πρωθυπουργός «απαντά έμμεσα αλλά αποφασιστικά στις φήμες για επικείμενη δήθεν καταστροφή της Θεσσαλονίκης με την Πανσέληνο», καθώς «θα κοιμηθεί στην πρωτεύουσα του ελληνικού Βορρά τις τρεις δήθεν κρίσιμες ημέρες της Πανσελήνου».

Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας προαναγγέλλεται με δραματικούς τόνους και το λαϊκό πανηγύρι που προετοιμάζεται κάτω από το άπλετο φως του φεγγαριού:

«Είκοσι τέσσερις ώρες πριν από την αυριανή πανσέληνο και ενώ δεισιδαίμονες φήμες κυνηγούν κυριολεκτικά κατά κύματα τον έντρομο πληθυσμό έξω από την Πόλη, οι πιστοί της Θεσσαλονίκης ορθώνονται ακέραιοι στη σκοτεινή πρόκληση των τυφλών δυνάμεων. Και απεφάσισαν να “πετάξουν το γάντι” στο Φεγγάρι και τους ύπουλους διαδοσίες. Η ύστατη φρουρά της Θεσσαλονίκης σε έναν αυθόρμητο λαϊκό συναγερμό για τη σωτηρία της Συμβασιλεύουσας οργανώνεται ταχύτατα και ρίχνει το παλλαϊκό σύνθημα: Εμπρός να κρατήσουμε την αγαπημένη μας πολιτεία με ένα ολονύχτιο γλέντι στην καρδιά της Θεσσαλονίκης κάτω από την Πανσέληνο του Ιουλίου».

Κάλεσμα σε τρεις εκδηλώσεις

«Τρεις εκδηλώσεις για να καταπολεμηθεί η “υστερική” φοβία» προαναγγέλλει στο φύλλο της 20ής Ιουλίου 1978 και η εφημερίδα «Μακεδονία». Το δημοσίευμα κάνει λόγο για «γλέντι στην πλατεία Αριστοτέλους, πάρτι στη στοά Χιρς και μπύρα και μεζέδες σε Τράπεζα», περιγράφοντας τις τρεις εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί το βράδυ της πανσελήνου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης «σε πείσμα των αυτοσχέδιων σεισμολόγων που δεν διστάζουν να διαδίδουν τα πιο απίθανα πράγματα και για να αποδείξουν αυτοί που διοργανώνουν τις εκδηλώσεις αλλά και αυτοί που θα μετάσχουν ότι είναι καιρός να αφήσουμε τις φοβίες για να ξαναγυρίσει ο ομαλός ρυθμός ζωής στη Θεσσαλονίκη».

Ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Μιχάλης Παπαδόπουλος έχει ανακοινώσει τη συμμετοχή της Φιλαρμονικής στις εκδηλώσεις αλλά και την παρουσία του τραγουδιστή Γιώργου Κoινούση, ο οποίος θα εμφανιζόταν αφιλοκερδώς στην Πλατεία Αριστοτέλους, όπου «οι επιχειρήσεις Τόττη διοργανώνουν γλέντι με ρετσίνα, χορό και τραγούδι εντελώς δωρεάν».

«Παραλήρημα από 80.000 λαού»

Το πρωί της 20ής Ιουλίου 1978 και παρά τις επίμονες εκκλήσεις και την παρουσία του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, χιλιάδες Θεσσαλονικείς εγκατέλειψαν την πόλη κυνηγημένοι από το τρομακτικό φάσμα των φημών, όπως περιγράφεται στις εφημερίδες της εποχής.

«Πολλά καταστήματα και βιοτεχνίες έκλεισαν, ενώ πλείστοι επιστήμονες εγκατέλειψαν τα γραφεία και τα ιατρεία τους για να τραπούν προς άλλα σημεία εκτός Θεσσαλονίκης που θεωρούν ασφαλή», γράφει ο «Ελληνικός Βορράς».

Ωστόσο η εικόνα της πόλης άλλαξε ως διά μαγείας το βράδυ όταν άρχισαν να καταφθάνουν στο κέντρο χιλιάδες σεισμοπαθείς για να … ξορκίσουν την πανσέληνο! Οι επί 30 ημέρες έρημοι κεντρικοί δρόμοι της Θεσσαλονίκης «πλημμύρισαν» ξανά από αυτοκίνητα, ενώ άνθρωποι κάθε ηλικίας βρέθηκαν στην πλατεία Αριστοτέλους για να γλεντήσουν με την ψυχή τους.

«Κάτω οι σεισμοί – Απολύστε τον Εγκέλαδο», «η Σαλονίκη ζει και θα ζει σε πείσμα των εχθρών της», «Θεσσαλονίκη αγάπη μου», γράφουν μερικά από τα πλακάτ που κρατούν στα χέρια τους οι Θεσσαλονικείς, όπως αποτυπώνονται στα δημοσιεύματα της εποχής.

«Η Θεσσαλονίκη ζει, 80.000 λαού το βροντοφώναξαν τη νύχτα στην Αριστοτέλους», γράφει το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Μακεδονία» επισημαίνοντας ότι «κατακλύστηκαν οι μεγάλοι δρόμοι από χιλιάδες αυτοκίνητα, πολλοί γύρισαν από τα χωριά», ενώ το ρεπορτάζ περιγράφει «πρωτοφανείς εκδηλώσεις ενθουσιασμού».

«Όλοι θα ζήσουμε»

«Ντροπή στους λιποτάκτες» ανέφερε η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» στο πρωτοσέλιδό της, διευκρινίζοντας ότι «ο κοσμάκης έδωσε μόνος τη μάχη» και ότι «η Θεσσαλονίκη νίκησε την … Πανσέληνο χωρίς την ηγέτιδα τάξη της».

Στο ρεπορτάζ περιέχονται εκτενή παραλειπόμενα από το μεγάλο λαϊκό πανηγύρι που στήθηκε εκείνο το βράδυ στην πλατεία Αριστοτέλους.

«Με κορναρίσματα ζωηρά, τραγούδια και φωνές κατέφθαναν χιλιάδες αυτοκίνητα Θεσσαλονικέων που έχουν καταφύγει στην Κατερίνη, τη Χαλκιδική και τις ακτές και τα θέρετρα του Θερμαϊκού και των άλλων περιοχών. Τα μποτιλιαρίσματα των αυτοκινήτων διήρκεσαν πολλή ώρα και νέα κύματα Θεσσαλονικέων προστίθεντο στη συγκέντρωση που είχε φτάσει μέχρι την Εγνατία και στην πλατεία Αριστοτέλους είχε δημιουργηθεί το αδιαχώρητο πριν από τις 9 το βράδυ που ήταν η ώρα ενάρξεως… Τα αρνιά, το άφθονο κρασί και τα αναψυκτικά που διατέθηκαν είχαν τελειώσει πριν από τις 7 το βράδυ γιατί η πρόβλεψη της διοργανωτικής επιτροπής ήταν για 1.500 – 2.000 άτομα», γράφει η εφημερίδα, η οποία υπολόγισε τη συμμετοχή σε αυτό το πρωτοφανές λαϊκό ξέσπασμα σε 80.000 έως 100.000 άτομα κατά μέτριους υπολογισμούς.

Στο ρεπορτάζ περιγράφεται ότι επικράτησε πανζουρλισμός με την εμφάνιση του «λαοφιλούς τραγουδιστή Γιώργου Κοινούση, ο οποίος ερμήνευσε με την κιθάρα του μεταξύ άλλων και το «Όλοι θα ζήσουμε» και σε διασκευή «Φθάνει, φθάνει η Θεσσαλονίκη δεν θα πεθάνει»!

Το γεγονός καταγράφηκε και από το διεθνές πρακτορείο ειδήσεων Reuters το οποίο στην ανταπόκρισή του έγραψε ότι «60.000 άτομα χόρευαν και τραγουδούσαν στο κέντρο της Θεσσαλονίκης αψηφώντας φήμες για σεισμό που έδιωξαν από την πόλη τους περισσότερους από τους 700.000 κατοίκους της».