«Κι η Σαλονίκη μοιάζει να ’ναι η πόλη που τρομάζει»
Δέκα τραγούδια για τη Θεσσαλονίκη πέρα από αυτά που θα βρείτε σε κάθε ανάλογη λίστα
- Γιώργος Παπαδημητρίου
- Κεντρική φωτό: Γιώργος Κόφτης
- 7/8/2025
Ανατρέξαμε σε κιτάπια, δισκοθήκες, συρτάρια και σοφίτες. Κάναμε ανασκαφές σε CD, βινύλια, κασέτες και χίλια δυο άλλα κτερίσματα της μουσικής αρχαιολογίας. Και σταχυολογήσαμε δέκα τραγούδια πέρα από εκείνα που κοσμούν σχεδόν αταβιστικά κάθε ανάλογη λίστα, με τη Σαλονίκη στον στιχουργικό πυρήνα τους.
Συνδετικός κρίκος σε όλα τα παρακάτω τραγούδια αποτελεί το γεγονός ότι οι δημιουργοί τους κατάγονται από τη Θεσσαλονίκη και/ή είχαν την πόλη μας ως καλλεχνική πατρίδα στη διάρκεια της καριέρας τους.
Σας προσκαλούμε να τα (ξαν)ακούσετε.
«Να θυμάσαι ξανά όσα είχαμε κάνει / Τις φωτιές στα ντεπώ, τη φωτιά στο λιμάνι / Κόκκινα σύννεφα στον ουρανό κι εσύ γελάς…». Ήταν Φεβρουάριος του 1986 όταν ο 22χρονος τότε Παύλος Παυλίδης άραζε σε κάποια από τις μαγευτικές κρυψώνες της Άνω Πόλης, αντικρίζοντας το δυστοπικά γοητευτικό θέαμα μιας πόλης τυλιγμένης σε καπνούς και πύρινες λάμψεις. Το περιστατικό πίσω από αυτό το θέαμα τρόμου ήταν φυσικά η φωτιά στις δεξαμενές της JetOil στο Καλοχώρι, που έθεσε σε κίνδυνο ολόκληρη την πόλη. Έπειτα από επτά ολόκληρες μέρες μάχης των πυροσβεστών, η φωτιά έσβησε, ευτυχώς, χωρίς να φτάσει μέχρι τις αποθήκες των Ελληνικών Διυλιστηρίων…
Πάντα αναρωτιόμουν αν οι άνθρωποι που εμπλέκονται και συμμετέχουν σε στιγμές που κατέληξαν να μείνουν στην ιστορία είναι σε θέση να αντιληφθούν την ιστορικότητα της συνθήκης σε παρόντα χρόνο. Διότι είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι η ηχογράφηση του ομώνυμου άλμπουμ από τη σπουδαιότερη ροκ μπάντα της χώρας (ίσως και της Ευρώπης, του πλανήτη, του γαλαξία) στο κάτι παραπάνω από θρυλικό στούντιο «Αγροτικόν» του Νίκου Παπάζογλου ήταν history in the making. Οι Τρύπες υπενθυμίζουν ότι μια άλλη πόλη –διαφορετική, άγρια, επικίνδυνη– αναπνέει υπόγεια, κάτω από την καθωσπρέπει και μπαγιάτικη βιτρίνα που στηλιτεύουν. «Γκόμενα ψεύτρα που μασάει τα λόγια της / Γίναμε άρρωστοι απ’ αυτήνα όλοι / Ψυχομαμά που σκοτώνει τ’ αγόρια της / Είναι παράξενη αυτή η πόλη».
«I see the ships on Thermaikos / Just can’t remember where I was before» (Βλέπω τα πλοία στον Θερμαϊκό / Απλά δεν θυμάμαι πού ήμουνα πριν). Ο υπέροχος Γερμανός ροκάς Στέφαν Σβερντφέγκερ είναι μία από τις πιο sui generis και αυθεντικές ροκ περσόνες που φιλοξένησε η Θεσσαλονίκη. Μένοντας πιστοί στο καταστατικό του άρθρου, επιλέγουμε μονάχα ένα τραγούδι, αν και κανονικά θα έπρεπε να κάνουμε μνεία σε ολόκληρο το άλμπουμ Thermaikos. Οι live εμφανίσεις στο «Carpe Diem» (δίπλα στο σινεμά Βακούρα, για όσους θυμούνται) και τα ατελείωτα γλέντια στην ταβέρνα «Τζότζος» στην Άνω Πόλη είναι αναμνήσεις καταδικασμένες να μην ξεθωριάσουν ποτέ για όσες και όσους τις έζησαν από πρώτο χέρι.
Ο ΛΕΞ, που θα χρειαστεί μπόλικη δουλειά από τους μουσικούς και κοινωνιολογικούς ιστορικούς του μέλλοντος για να αναλυθεί το στίγμα και ο αντίκτυπος του έργου του σε πλήρη κλίμακα, πλημμυρίζει τα τραγούδια του με αμέτρητα τοπόσημα της Θεσσαλονίκης, ως σημαδούρες μιας ζωής ζόρικης αλλά συνάμα αλήτικης και συναρπαστικής. Στην κορυφή της σχετικής κατηγορίας τοποθετούμε σχεδόν αξιωματικά το συγκεκριμένο κομμάτι από το δισκογραφικό του ντεμπούτο. «Τρυπώνω και καρφώνω σαν ψηλός στο Ποσειδώνιο […] / Ένα μεγάλο “άντε γαμήσου” από τη Θέρμη ως το Ποτάμι […] / Όλα οδηγούν Σταυρούπολη σαν το 27άρι […] / Εδώ γεμίζουμε κεφάλι στα αρχαία της Μελενίκου».
Ο δεσμός του Νίκου Παπάζογλου με τη Σαλονίκη υπέρβαινε τα συνήθη δεδομένα και στάνταρ: ήταν σαν ένας ψυχικός ομφάλιος λώρος που δεν κόπηκε ποτέ. Στα «Σύνεργα» αναπολεί την αμόλυντη και αμαγάριστη Θεσσαλονίκη των παιδικών-νεανικών του χρόνων, όταν το τοπίο και η θάλασσα δεν ήταν απλώς καρτποσταλικός διάκοσμος, αλλά οξυγόνο και αίμα στις καρδιές των κατοίκων της πόλης. «Θα πάρω το καράβι μου, ό,τι καιρό κι αν έχει / Και θ’ ανοιχτώ απέναντι, προς το Καραμπουρνού […] / Η πόλη από ’κει μακριά δεν είναι τόσο γκρίζα / Και ο Χορτιάτης φαίνεται να είναι γαλανός».
Δώδεκα ολόκληρα χρόνια μετά το ομότιτλο άλμπουμ τους, που έσκασε σαν συμπληρωματική βόμβα δίπλα στην ωστική έκρηξη που προκάλεσαν οι Τρύπες (μετατρέποντας τη Σαλονίκη σε ιερό τόπο του ελληνικού ροκ), τα Μωρά στη Φωτιά και ο Στέλιος «Σαλβαδόρ» Παπαϊωάννου επιστρέφουν (αν και με διαφορετική σύνθεση) σε αυτόν τον τόσο ιδιόρρυθμο και σαγηνευτικό μείγμα «πειραγμένου» ροκ, μεταμορφώνοντας τη νυχτερινή Θεσσαλονίκη σε ναό της urban μοναξιάς: «Πες μου τι θες, πες μου τι θες και τι δίνεις / Απόψε το βράδυ, στον δρόμο σκοτάδι / Κι η Σαλονίκη μοιάζει να ’ναι η πόλη που τρομάζει».
Το φαινόμενο ΛΕΞ δεν αποτελεί παρθενογένεση – αντιθέτως ξεπήδησε μέσα από τη μήτρα μιας εναλλακτικής κουλτούρας που άνθισε στην ανατολική Θεσσαλονίκη στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Τα Βόρεια Αστέρια ηχογραφούν τα 23 κομμάτια του άλμπουμ Χαλαρά κάτω από guerilla συνθήκες, μοιράζουν τη δουλειά τους δωρεάν σε αυτοσχέδιες συναυλίες, γίνονται ινδάλματα στο νεανικό κοινό από στόμα σε στόμα. Το «Δε λησμονώ» ιχνογραφεί τα όμορφα χρόνια της νιότης και της φιλίας για μια παρέα που ξεκίνησε από την τέχνη του αστικού γκραφίτι για να καταλήξει στη ραπ. «Δεν λησμονώ τις φάσεις 2G / Αράζαμε Ηλύσια και τζαμπατζή / Που και που την πέφταμε Μητρόπολη / Και στο 43 πίναμε καμιά ψιλή».
Όχι, δεν χτύπησε ο δαίμων του τυπογραφείου, ούτε έγινε κάποιο λάθος αβλεψίας, καθότι στην προκειμένη περίπτωση το όνομα του συγκροτήματος, ο τίτλος του άλμπουμ και ο τίτλος τραγουδιού είναι το ένα και το αυτό. Από ιστορική σκοπιά, το συγκεκριμένο τραγούδι –με το έντονο σαλονικιό άρωμα των καταπληκτικών στίχων– είναι και το σημαντικότερο στην ιστορία της λατρεμένης βορειοελλαδίτικης μουσικής κομπανίας. Διότι ο Παναγιώτης που αναφέρεται στη δεύτερη στροφή («Ο Παναγιώτης χαμογελαστός / Ένα καράβι σχίζει το νερό / Σωματική μας παλιγγενεσία / Καραμπουρνάκι, Αρετσού / Τριανταφυλλιές στιγμές, σε ακαμάτη στόμα»), είναι ο «νονός» της μπάντας: ένας χειμερινός κολυμβητής που είχε κάποτε γνωρίσει ο Αργύρης Μπακιρτζής (σιγά μην τον γνωρίζαμε εμείς ποτέ) σε ένα ουζερί δίπλα στα κάστρα, και τον οποίο αντίκρισε κάποτε να βγαίνει από τη θάλασσα καταμεσής του χειμώνα στην Αρετσού, προτού οι δυο τους ξενυχτήσουν στα νυχτερινά κέντρα της εποχής.
Το τραγούδι του συντοπίτη μας τραγουδοποιού που παραπέμπει στη Σαλονίκη, και το οποίο έρχεται αυτόματα στο μυαλό όλων, είναι αναμφίβολα το «Αποκλεισμένος στη Σαλονίκη», σε στίχους του Γιώργου Ζήκα. Κι όμως, υπάρχει ένα μικρό και άγνωστο διαμαντάκι, που σας προτρέπουμε με θέρμη να ανακαλύψετε. Το «Θεσσαλονίκη», όπου ο Ζερβουδάκης συμπράττει με τη Σοφία Γεωργαντζή, είναι ένα από τα υπέροχα κομμάτια που συναντά κανείς στο Ζωής παιχνίδια, το μουσικό άλμπουμ-βιβλίο που κυκλοφόρησε ο Δημήτρης Ζερβουδάκης σε 500 μονάχα αντίτυπα, τα οποία ήταν διαθέσιμα μονάχα κατόπιν παραγγελίας.
Ένα σχήμα κύκλου για να κλείσουμε όπως ακριβώς ξεκινήσαμε (με Ξύλινα Σπαθιά και Παύλο Παυλίδη), με ένα τραγούδι που ξεχειλίζει κέφι, ανεμελιά, ξεσάλωμα και γούστα, τέκνο μιας έξαλλης εποχής, κάπου ανάμεσα στο ρετρό και το σύγχρονο, σε μια (εναλλακτική) Θεσσαλονίκη που τα περνούσε όμορφα. Πάρα πολύ όμορφα. «Ξεσσαλονίκη στο Βαρδάρη όλα είν’ ανοιχτά / μετά τη μία το βράδυ τσάρκα παραραρά […] / Εδώ είν’ ωραία…».
Διαβάστε επίσης
- Γιώργος Παπαδημητρίου
- Εύα Χατζηαντώνογλου
- Γιώργος Παπαδημητρίου
- Γιώργος Παπαδημητρίου
