Οι νέοι αναγνώστες δίνουν ζωή στα παλαιοβιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης
Στα «Goliard», «Αριστείδης», «Item Books», «Καραμουζά» η τυπωμένη σελίδα αντιστέκεται με επιτυχία στην ψηφιακή εποχή
Μπήκαμε σε τέσσερα ιστορικά παλαιοβιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης. Εκεί όπου η σκόνη, η ακαταστασία, τα γδαρμένα εξώφυλλα και ο χαμηλός φωτισμός αναδεικνύουν την αξία της τυπωμένης σελίδας και την αναλλοίωτη γοητεία της, που προσελκύει όλο και περισσότερους νέους.
Σύμφωνα με το διάσημο ρητό που αποδίδεται στον Βενιαμίν Φραγκλίνο, οι μόνες βεβαιότητες σε αυτόν τον κόσμο είναι ο θάνατος και οι φόροι. Επιτρέψτε μου να προσθέσω μία τρίτη βεβαιότητα, εκ διαμέτρου αντίθετη και αισιόδοξη: τα έντυπα βιβλία. Οι επαναλαμβανόμενοι επικήδειοι διαψεύδονται σταθερά, και η αγορά τους θα συνεχίζεται όσο κι αν οι τερμίτες των ανατιμήσεων ροκανίζουν το διαθέσιμο εισόδημα όσων βρίσκουν σε αυτά τα μικρά αντικείμενα λόγο ύπαρξης.
Κι όσο κι αν τα e-books και τα audiobooks προσπαθούν λυσσαλέα να εκθρονίσουν τον βασιλιά, ο θρόνος του, σμιλεμένος από χαρτί και μελάνι αιώνων, παραμένει ακόμη στιβαρός. Τουλάχιστον στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα του ΟΣΔΕΛ για το 2024, σχεδόν το 95% των εκδόσεων παραμένει έντυπη.
Εμείς εντοπίσαμε τέσσερις πιστούς υπηκόους του, που τον υπηρετούν στα παλαιοβιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης. Εκεί όπου τα καθέκαστα του χρόνου αποτυπώθηκαν σε παλιούς τόμους γραμμένους από τιτάνες της διανόησης και του πνεύματος· εκεί όπου τα αδηφάγα μάτια των εραστών της ιδιαίτερης μυρωδιάς τους τα αναζητούν εναγωνίως.
Δεν είναι γεμάτος μόνο από τατουάζ. Είναι γεμάτος και από αγάπη για τα βιβλία. Ο Αστέριος Αγγελάκης έφτασε μέχρι το Βανκούβερ του Καναδά ως οικονομικός μετανάστης, προτού κατασταλάξει επαγγελματικά και ανοίξει το παλαιοβιβλιοπωλείο του στο κέντρο της πόλης το 2022, λίγο μετά τη λαίλαπα του Covid.
Το όνομα αυτού, «Goliard», στην Αλεξάνδρου Σβώλου. Οι Γολιάρδοι ήταν σπουδαστές εκκλησιαστικών ιδρυμάτων του Μεσαίωνα, οι οποίοι δεν μπόρεσαν να απορροφηθούν στις τάξεις του κλήρου, και εκδικήθηκαν τούς κρατούντες περιφερόμενοι από πόλη σε πόλη σκαρώνοντας σατιρικά ποιήματα, παραστάσεις και τραγούδια για τους πλούσιους και ισχυρούς. Με τον τρόπο του, ο Αγγελάκης είναι και αυτός ένας Γολιάρδος, που αντιστρατεύεται την τεχνολογία στον χώρο του βιβλίου.
Η συνταγή ήταν τολμηρή αλλά αποδείχθηκε επιτυχημένη. Ο Αλέξανδρος Μπουκουβάλας μαζί με τη σύζυγό του αποφάσισαν να συγκεντρώσουν το πολύτιμο υλικό από τις προθήκες ιστορικών βιβλιοπωλείων της Θεσσαλονίκης που ήρθαν αντιμέτωπα με το λουκέτο, για να μη καταλήξει στην πολτοποίηση και τη λήθη. Ακολούθησαν πνευματικές «επιδρομές» στις βιβλιοθήκες σπιτιών που άλλαζαν χρήση μετατρεπόμενα σε AirBnb, και κάπως έτσι γεννήθηκε το παλαιοβιβλιοπωλείο τους στη Μητροπόλεως.
Πρόκειται για ένα χρυσωρυχείο χαρτιού. Παρέα στις παλιές εκδόσεις κρατούν βινύλια και αντικείμενα για «ψαγμένα» γούστα. Είναι ανακουφιστικό να τον ακούς να λέει ότι την παρτίδα δεν θα την σώσουν γενειοφόροι διανοούμενοι αλλά πιτσιρικάδες, που ευτυχώς διασώζουν το μεράκι της ανάγνωσης και δεν έχουν παγιδευτεί ολοκληρωτικά στον απατηλό μικρόκοσμο των social media.
Ίσως το παλαιότερο και ένα από τα πιο αγαπημένα παλαιοβιβλιοπωλεία της πόλης. Ξεκίνησε το 1942 στην οδό Αναλήψεως, όπου και παραμένει, πουλώντας τσιγάρα «στούκας», χαρτικά και άλλα είδη. Ο παππούς Αριστείδης όμως, φανατικός αναγνώστης, δεν μπορούσε να αφήσει εκτός τη μεγάλη του αγάπη, τα βιβλία, κι έτσι άρχισε να εμπλουτίζει το χώρο με ό,τι τόμο έπεφτε στα χέρια του: από «Μικρό Ήρωα», αστυνομικά βιβλία, φωτογραφίες ηθοποιών, σχολικές μεταφράσεις και πάσης φύσεως αναγνώσματα.
Τα παιδιά της γειτονιάς το καθιέρωσαν ως στέκι και ο Αριστείδης έγινε μια πατρική φιγούρα, που τους χάριζε ανιδιοτελώς αγάπη και γνώση. Δεν πέρασε πολύς καιρός, και η επιτυχημένη επιχείρηση μετακόμισε σε μεγαλύτερο χώρο, πάντα στην ίδια γειτονιά. Τα εναπομείναντα ψιλικά εξαφανίστηκαν και το μαγαζί πλημμύρισε από βιβλία μέχρι τα ταβάνια.
Τα χρόνια πέρασαν και από τα τρία του παιδιά, η Δήμητρα, ανέλαβε τις τύχες του παλαιοβιβλιοπωλείου. Η ύπαρξή της έχει ζυμωθεί τόσο πολύ με αυτό τον μικρό και ακατάστατο χώρο, που εξελίχθηκε σε … μέντιουμ σχετικά με το φύλο των κατόχων των βιβλίων!
Κοντεύει τον μισό αιώνα λειτουργίας, και όμως μοιάζει σαν να άνοιξε για πρώτη φορά χθες! Το μεγαλύτερο παλαιοβιβλιοπωλείο της Βόρειας Ελλάδας βρίσκεται στην Πλ. Αγίου Παντελεήμονος και συνεχίζει ακάθεκτο το ταξίδι του στο χρόνο, χωρίς οι φουρτούνες των social media και των βιβλίων … «υψηλής τεχνολογίας» να ανησυχούν ιδιαίτερα τους καπετάνιους του.
Παρότι στριμωγμένο δίπλα στον φημισμένο κινηματογράφο «Φαργκάνη», το παλαιοβιβλιοπωλείο της Δέσποινας Καραμουζά μοιάζει πολύ μεγαλύτερο από τις πραγματικές διαστάσεις του· ίσως να φταίει η μαγεία που προσδίδουν στη βιτρίνα του τα γραπτά σπουδαίων ανθρώπων που συνεχίζουν να μαγνητίζουν τα βλέμματα των περαστικών.
Ίσως να φταίει ο αχός από τις αναμνήσεις, αφού ο πατέρας της, Κώστας Καραμουζάς, ο πρωτεργάτης της επιχείρησης, έπινε τον καφέ του στο πεζούλι παρέα με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τον Θεόδωρο Αγγελόπουλο, τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη και άλλους σπουδαίους ανθρώπους του πνεύματος. Όμως ένας τέτοιος χώρος δεν είναι προορισμένος να δίνει χαρά μόνο στους μεγάλους, αλλά και σε όσους επιθυμούν μια μέθεξη καρδιάς και χρόνου.
